به گزارش اشکذر خبر، در این جلسه آیات 49 تا 52 سوره مبارکه حج مورد بحث و تفسیر قرار گرفت که به اهم این موارد اشاره می شود.
نکات تفسیری آیه 49 سوره مبارکه حج که در آن جلسه مورد بحث قرار گرفت به شرح ذیل است:
قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُبِينٌ
ترجمه : بگوی ای مردم من برای شما هشدار دهنده آشکار هستم .

ابتدای این آیه شریفه با کلمه « قل » شروع شده است . 300 آیه قرآن کریم با کلمه « قل » شروع می شود . از کلمه قل ابتدای آیه تعظیم پیامبر ( ص ) برداشت می شود، خداوند متعال به رسولش می فرماید « بگو » من پشت سر تو هستم که نشان از عظمت رسول خدا می باشد .
نکته دیگر ؛ معمولا مطالبی که بعد از کلمه « قل » می آید مطالب خیلی مهمی است . تمام آیات قرآن اول آن با قل شروع می شود بعضی از این آیات قل در آن تقریر است یعنی پیدا نیست اما برخی از موضوعاتی که مهمتر بوده است به امر خدا قل ظاهر شده است و خداوند متعال با گفتن « قل » در ابتدای آیه قصد دارد به ما توجه بدهد که مطلبی که می خواهد بگوید مطلب مهمی است .
قل یا ایها الناس یعنی بگو ای مردم انما انا لکم نذیر مبین یعنی فقط من نذیر هستم و آمده ام هشدار بدهم .
سوال مطرح می شود که آیا فقط کار پیامبر ( ص ) هشدار دادن هست یا بشیر نیز می باشد یعنی بشارت دهند ؟ قطعا بشیر هم هست « مبشرا و نذیرا » علت اینکه گاها نذیر به صورت تنها آمده است این است که نذیر کلمه عام تری است همه مردم نیاز به هشدار دارند . همه انسان ها نیاز دارند که پیامبر ( ص ) آنها را از غفلت بیرون بیاورد به طور مثال در طول مسیر جاده یزد به تهران همه تابلوهای راهنمایی رانندگی جنبه هشدار دارد . سؤال مطرح می شود که آیا همه مردم زمینه و استعداد بشارت دارند ؟ نه خیلی از افراد کلاً انسان های گمراهی هستند و هیچ زمینه بشارت در آنها وجود ندارد .
در این آیه شریفه نیز کلمه « انما » آمده است به معنای اینکه استثنا وجود ندارد و همه نیاز به انذار دارند و پیامبر ( ص ) تأکید دارد که من نذیر هستم . انما لکم ؛ کلمه لکم یعنی به نفع شماست پیامبر ( ص ) نیامده است که همین طوری مردم را بترساند لذا کلمه لکم آورده است یعنی هشدار دادنی که به نفع شماست مجدداً تأکید می شود که انذار یعنی هشدار نه اینکه بخواهد بترساند یعنی خطر مسیر را بیان می کند . در ادامه آیه می فرماید نذیر مبین ، مبین یعنی آشکار ؛ پیامبر ( ص ) مسامحه نمی کند خیلی شفاف و روشن و آشکار انذار می دهد و رودربایستی با کسی ندارد .
حدیث از پیامبر ( ص ) آمده است فرمود : من آمده ام که با شما مسامحه داشته باشم .
توضیح : خداوند متعال در قانون گذاری آسان گرفته است مثل می توانسته بگوید 6 ماه از سال را روزه بگیرید در حالی که یک ماه را واجب کرده است نکته اینجاست که آیا خداوند در اجرا هم آسان گرفته است و مسامحه کرده است ؟! خداوند در اجرا خیلی محکم گرفته است مثلاً در نماز های واجب گفته است به هیچ وجه نباید یک رکعت آن کم بشود اگر ایستاده نمی توانی نشسته ، خواببیده ، با اشاره به هر طریق باید نماز را بخوانی حتی انسانی که در حال غرق شدن هم هست باید الله و اکبر به نیت نماز واجب بگوید باز تأکید می شود که اسلام در قانون گذاری بسیار راحت است ولی در اجرا محکم است و مسامحه ندارد .
نکات تفسیری آیه 50 سوره مبارکه حج :
فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ
ترجمه آیه : کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند برای آنها مغفرت و رزق کریم است .
در قرآن کریم هیچ کلمه و هیچ عنوانی بیشتر از عمل صالح با ایمان با هم نشده است زیرا اگر ایمان ، ایمان واقعی باشد عمل صالح از آن می جوشد مکرر در مکرر در قرآن این دو کلمه ( ایمان و عمل صالح ) با هم تکرار شده است . در قرآن کلمه « امنو و عمل الصالحات » 51 مرتبه تکرار شده است که در این آیه شریفه نیز این دو کلمه با هم آمده اند لذا پیوند ایمان و عمل صالح از اهمیت ویژه ای برخوردار است اگر ایمان واقعی بود عمل صالح هم کنار آن است نمی توان تصور کرد که ایمان واقعی باشد ولی عمل صالح نباشد .
ترجمه آیه : کسانی که ایمان آوردند و انجام دادن صالحات را ، کلمه صالحات در این آیه شریفه به صورت الصالحات و جمع آمده است یعنی همه کارهای خوب . ممکن است سؤال بشود که ما حتی نمی توانیم 20 درصد کارهای خوب را انجام دهیم ؟! اشکال ندارد ولی به همان اندازه که عمل صالح انجام ندادیم خسارت می بینیم به طور مثال کسی را به خاطر ترک نماز. شب عذاب نمی کنند ولی اگر کسی این عمل صالح را از دست بدهد فیض بزرگی را از دست داده است .
ادامه آیه : لهم مغفره ، مغفرت به معنای پوشش الهی است . غفران یعنی پوشش معنای استغفرالله این است که خدایا از تو درخواست داریم که چتر حمایت خود را بر سر ما بپوشانی . لذا اینکه کلمه مغفرت در قرآن برای پیامبر ( ص ) آمده است اشکال ندارد معصومین هم از خداوند طلب مغفرت می کردند . آیا وقتی پیامبر ( ص ) و یا امام معصوم ( ع ) از خداوند طلب مغفرت می کند آیا به معنی گناه کردن آنهاست ؟! نه این به معنای آن است که خداوندا مرا در تحت حمایت خود قرار بده!
ما که گنهکاریم چتر حمایت خداوند این است که خداوند متعال گناه ما را ببخشد اما برای ائمه معصومین چتر حمایت خدا این است که ترک اولی را بر آنها ببخشد و توفیق بیشتر به آنها بدهد .
ادامه آیه : و رزق کریم به معنای آن است که این رزق ، رزق با ارزش باشد یعنی ای خداوند در مقابل عبادت کم من پاداش بسیار به من بده ، وقتی به من رزق می دهی ای خدا دیگر بر سر من منت نمی گذاری ، وقتی به من رزق می دهی خیلی اوقات است بدون اینکه من درخواستی کرده باشم به من می دهی که به این گونه موارد رزق کریم گفته می شود .
نکته : ما عمدتاً ذهنمان طوری است که هر گاه صحبت از رزق می شود فوراً ذهنمان به سمت خوردن و نوشیدن می رود در صورتی که در اصطلاح دین به تمام نعمت های مادی و معنوی خداوند رزق اطلاق می شود . علم رزق است ، هدایت رزق است ، ماه مبارک رمضان رزق است ، نماز جماعت و جمعه رزق است ، قرآن رزق است ، عقل رزق است ، فطرت پاک هم رزق است همه این موارد رزق الهی است .
نکات تفسیری آیه 51 سوره مبارکه حج :
وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ
ترجمه آیه : کسانی که تلاش می کنند در آیات ما و قصدشان این است که ما را به عجز وادار کنند این افراد اصحاب دوزخ هستند .
کلمه « سعی » به معنای تلاش و کوشش برای رسیدن به هدف خیر یا شر می باشد . اگر ما تلاش بکنیم که به خیر برسیم مستر آن می شود « سعی » اما اگر تلاش و کوشش برای رسیدن به شر باشد مستر آن می شود « سعایت » در این آیه شریفه مشخص است که « سعی » به معنای تلاش و کوشش برای شر می باشد که مستر آن « سعایت » است . خداوند می فرماید کسانی که در آیات ما سعایت می کنند یا به عبارت دیگر کسانی که در آیات ما ستیزه می کنند و هدفشان این است که خدا را به عجز وادار کنند و تصورشان این است که می توانند خدا یا پیامبر خدا را به عجز وادار کنند خداوند در این می فرماید آنها کسانی هستند که جزو «اصحاب جحیم » می باشند .
توضیح :اگر کسی مدت کوتاهی مثلاً 6 ماه یا یک سال در زندان باشد به او نمی گویند که جزو اصحاب زندان است اما اگر 20 سال یا 30 سال بماند به آن گفته می شود اصحاب سجن ( زندان ) در این آیه شریفه خداوند می فرماید « اصحاب جحیم » یعنی کسانی که به دوزخ می روند و جزو اصحاب جحیم می شوند مدت کوتاه مثل شش ماه یا یک سال در آنجا نگه داشته نمی شوند و زمان ماندن آنها در دوزخ ممکن است تا ابد باشد یا ممکن است طولانی باشد برای یک مدت کوتاه اصحاب گفته نمی شود .
کلمه « جحیم » به معنانی جهنم می باشد فقط یک نکته لازم است بدانیم که در قرآن کریم برای جهنم اسامی متعدد آورده شده است که هر کدام از این اسامی مربوط به یکی از مراتب جهنم باشد .
نکات تفسیری آیه 52 سوره مبارکه حج
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
« نبی » به پیامبری گفته می شود که ملک الهی را می بیند و سخن فرشته الهی را همی شنود فقط این دیدن و شنیدن در عالم رؤیا می باشد .
« رسول » به پیامبر گفته می شود که ملک الهی را می بیند و سخن ملک را هم می شنود و این دیدن و شنیدن در بیداری اتفاق می افتد .
نکته دیگر اینکه نبی کسی است که خداوند متعال اخبار را به او داده است مثلاً او را در جریان مسائل بهشت و مسائل جهنم قرار داده است اما مأموریت ندارد که این اخبار را برای مردم بگوید ولی اگر خداوند مأموریت داد که این اخبار را برای دیگران نیز نقل کن این می شود « رسول » ؛ رسول یعنی پیام رسان که 313 نفر از انبیا الهی رسول هم بوده اند .
« امام » یک مرتبه بالاتری است ؛ علیرغم اینکه همه پیامبران الهی معصوم بوده اند و گناه نکرده اند ولی بعضی از رسولان الهی اگر برخی از کارها را انجام نمی دادند بهتر بود مثل کاری که حضرت یونس کرد که مردم را رها کرد و رفت یا حضرت موسی ( ع ) که قصد داشت برادرش را بزند . اگر رسولان الهی صد در صد قابل الگو بودن باشند و حتی کارهای کوچک هم نداشته باشند به این رسولان « امام » گفته می شود . یکی از فلسفه های حج این است که افراد بروند مکه و خداوند به آنها امام نشان بدهد . خداوند حاجیان را مکه می برد تا مسلمان واقعی را به آنها نشان دهد . مسلمان واقعی حضرت ابراهیم ( ع ) است که در اوج بندگی است . حضرت ابراهیم ( ع ) وقتی تمام آزمایش های الهی را با موفقیت انجام داد خداوند می فرماید « انی جائلک لناس اماما » تو را امام قرار دادیم . پیامبر اسلام ( ص ) نیز امام است ولی کلمه امام برای آن حضرت در قرآن کریم نیامده است ولی عبارت مشابه آن آمده است « و لکم اسوه حسنه » یعنی ای پیامبر به طول کامل و جامع برای مردم الگوی خیلی خوبی هست معنی امام همین است . امیر المومنین ( ع ) امام است یک اشتباه در زندگی علی علیه السلام پیدا نمی شود یا پیامبر ( ص ) می فرماید الحسن و الحسین امامان قائما او قعدا یعنی در هر حالتی امام هستند بنابراین ائمه ( س ) این 12 بزرگوار به طور یقین امام هستند ولی نبی نیستند رسول هم نیستند فقط امام هستند همانطور که بعد از پیامبران گذشته پیامبری می آمده است بعد از پیامبر ما نیز ائمه امده اند البته اسم انبیا برای آنها بکار نمی بریم ولی پیامبر اسلام ( ص ) علوم خود را باذن خداوند به آنها منتقل کرده است به تعبیر شهید مطهری با یک رمزی که ما نمی دانیم آن رمز چه بوده است این علوم منتقل شده است .
نکته تاریخی در دوران 250 ساله ائمه ( ع ) : این مدت را می توان به سه دوره تقسیم کرد . دوره اول مربوط به 50 سال اول امام علی تا امام حسین ( ع ) که تلاش این ائمه برای برگرداند حکومت بوده است . دوره دوم از زمان امام سجاد ( ع ) تا زمان امام رضا ( ع ) به مدت 143 سال تلاش ائمه ( ع ) برای آشنا کردن مردم با معارف دین صورت گرفت یعنی شناساندن اعتقادات ، اخلاق و فقه اسلام و دوره سوم از زمان امام جواد ( ع ) تا زمان امام عسکری ( ع ) به مدت 57 سال دو اقدم مهم توسط این سه امام ( ع ) انجام شد اول ایجاد یک سازمان وکالت بود این امامان بزگوار به دلیل اینکه دسترسی به مردم نداشتند در شهرهای مختلف نماینده داشتند که این نماینده ها شیعیان را حفظ می کردند کمک می کردند به شیعیان ، مسأله می گفتند و … دومین کاری که انجام دادند زمینه سازی انجام می دادند برای آمادگی شیعیان برای پذیرش غیبت امام زمان ( عج ) یعنی یاد دادند امام در دسترس نباشد ولی امام باشد . در خصوص غیبت امام زمان ( عج ) دو سه هزار حدیث داریم که خیلی از آنها از شخص حضرت رسول ( ص ) است حتی غیبت صغری و غیبت کبری را نیز ایشان بیان کرده است . کتاب « انتظار ققنوس » یکی از علمای لبنان بر رد نظرات یکی از وهابیون نوشته است که در آنجا احادیث به صورت دسته بندی شده در این خصوص آورده است .
ترجمه آیه : نفرستادیم قبل از شما ای پیامبر رسول و نبی مگر هنگامی که « تمنی » می کرد . تمنا به معنای سنجش و بررسی کردن است و معنای دیگر هم دارد یعنی قرائت که هر دو معنای آن در این آیه شریفه صحیح می باشد .
ادامه ترجمه : هنگامی که پیامبر قصد داشت بخواند القا می کرد شیطان در گفتار او ، خدا نفی می کند آنچه که القا می کند شیطان و خداوند آیات خود را محکم می کند و خدا دانای حکیم است .
جلسه تفسیر قرآن مجید شنبه شب ها بعد از نماز مغرب و عشا در حسینیه شهدای اشکذر برگزار می شود