ساباط اندیشه و مذهب: اسلام گاهی تکیه اش بر کمیت هست؛ مانند تعداد نماز گزاران که وجود هر یک نفر تاثیر زیادی در ثواب نماز جماعت  دارد و گاهی تکیه اش بر کیفیت: مانند توصیه ای که بر انفاق  دارد که در اینجا به مقدار اهمیت نمی دهد بلکه کیفیت مد نظر است. به عنوان مثال در سوره انسان آیه 8 می فرماید: « وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا»: که در این جا اشاره ای به کمیت انفاق نمی کند بلکه با توجه به قرائن توجه بر اخلاص انفاق کنندگان دارد .
و گاهی تکیه بر هر دو دارد مثلاً در سوره احزاب آیه 41 می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِیرًا»
و سپس در سوره مومنون آیه 2 اشاره به کیفیت آن می کند: فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ.

اگر چه کمّیت، در تاثیر بخشی اذکار و ادعیه و به طور مطلق در ملکه شدن روح عمل صالح در نهاد آدمی مهم است اما مهمتر از آن، اهتمام ورزیدن به احسنیّت و کیفیّت نفس عمل صالح است که خداوند در قرآن کریم از آن با کلمه «احسن عملا» یاد کرده است

اگر آیات و روایات را با دقت بررسی نمائیم خواهیم دید که خداوند متعال در قرآن کریم و نفوس مطهره انبیاء و ائمه علیهم السلام در احادیث و روایات همواره بر کیفیت اعمال تأکید و سفارش دارند و نه صرفاً بر کمیت آنها. اگرچه کمیت اعمال  نیز در جای خود مهم است: مثلاً آنجا که از جانب امام معصوم عدد خاصی برای تأثیر یک ذکر خاص بیان شده است حتماً باید عدد آن مراعات شود، چرا که اگر ذکر و دعا را کلید عطا خوانده اند، عدد آن، به منزله دندانه کلید است که به زیاد یا كم نمودن آن در باز نمى شود اما باید توجه داشت که اگر چه کمّیت، در تاثیر بخشی اذکار  و ادعیه و به طور مطلق در ملکه شدن روح عمل صالح در نهاد آدمی مهم است اما مهمتر از آن، اهتمام ورزیدن به احسنیّت و کیفیّت نفس عمل صالح است که خداوند در قرآن کریم از آن با کلمه «احسن عملا» یاد کرده است، مثل آنجا که فرموده است: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُواالصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً» (الکهف/30) و نیز فرموده: «لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلا» (هود/7) یعنی خداوند برای آشکار شدن بهترین اعمالتان شما را می آزماید و نفرموده: «لیبلوکم اکثر عملا» ابرام و اهتمام شریعت مطهره رابر احسنیّت و کیفیت عمل ، غیر از این تصریح کلامی، از سفارشات و تاکیدات دیگر شارع مقدس نیز می توان استفاده نمود.
مثلا تمامی آیات و روایاتی که ما را به اخلاص در عمل دعوت نموده اند خود یکی از مصادیق این حقیقت است.

اگر آیات و روایات را با دقت بررسی نمائیم خواهیم دید که خداوند متعال در قرآن کریم و نفوس مطهره انبیاء و ائمه علیهم السلام در احادیث و روایات همواره بر کیفیت اعمال تأکید و سفارش دارند و نه صرفاً بر کمیت آنها. اگرچه کمیت اعمال نیز در جای خود مهم است

مثل آنجا که خداوند عبودیت بندگانش را قرین به اخلاص عملشان نموده و می فرماید: «وَ ما أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اللّهَ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ»(بینه/5) و یا مثل آنجا که خداوند ملاقات خویش را مشروط به عمل صالح و عدم شرک در عبادت نموده و می فرماید: «فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحًا وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا»(الکهف/110) همه اینها دلالت بر ضرورت احسنیّت عمل صالح دارد نه صرفا انجام هیئات و بدنه ظاهری آن.
چنانچه در روایات، «احسن عملا» به «احسن عقلا و اورع عن محارم اللّه و اسرع فی طاعة اللّه» (تفسیر مجمع البیان) و در بعضی روایات به «ازهد فی الدنیا» (بحار، ج 74، ص 93) تفسیر شده است، چنانکه امام صادق علیه السلام می فرماید: حُسن عمل ، یعنی عملِ همراه علم، اخلاص و تقوی، نه عمل زیاد. (تفسیرکنز الدقائق)

منابع:
پرسش و پاسخ؛ حجت الاسلام قرائتی
رهپویان قرآن