اشکذرخبر؛ کتاب «یزد؛ یادگار تاریخ»نوشتۀ حسین مسرّت که توسّط نشر دف تهران در سال ۱۳۹۵ش در قطع رحلی و ۵۷۰صفحه منتشر گردیده است به تعبیر ناشرش گنجینه ای است که از پس بیست و پنج سال تحقیق و تفحّص مستمر در مستندات اصیل و تاریخی ایران به دست پژوهشگری سخت کوش و فرزانه؛ استاد حسین مسرّت ؛ پژوهشگر حوزۀ فرهنگ استان یزد و کتابشناس شهیر گردآوری و تألیف گردیده است. اگرچه این کتاب به گزیده مقالاتی در باب گفتارهای تاریخی، معرفی ناموران و بزرگان یزد، فرهنگ، ادب، معماری، هنر و آثار مکتوب نسخه شناسی یزد می پردازد، امّا بخش های دست چین شده در کتاب قادراند از مرزهای نام یزد فراتر روند و چشم اندازی از قرابت معنای کویر، وقار، سکوت و آبادانی و البته احساس عمیق و افتخارآمیز ما ایرانیان را نسبت به گذشته و تاریخ خود بازنمایاند.  حسین مسرّت در این اثر مانند دیگر آثار خود از منابع گوناگونی برای جمع آوری اطلاعات این کتاب بهره برده و مطالب گردآوری شده را در قالب هشت دفتر (فصل) دسته بندی کرده است.

دفتر اوّل به گفتارهای تاریخی در خصوص یزد اختصاص یافته، در این دفتر محقق، علاوه بر معرّفی پیشینۀ تاریخی، موقعیّت جغرافیایی و جمعیّتی، به موضوعات دیگری مانند سفر خواجوی کرمانی به یزد، نقش یزد در پیکار جنبش تنباکو، فرمان شاه عباس، مطلبی دربارۀ باززنده‌سازی راه‌های کهن یزد و برخی واژگان مرتبط با تاریخ یزد پرداخته است.

ناموران و بزرگان یزد موضوع دفتر دوم این کتاب است، در این فصل، شرح حال برخی مفاخر یزد مانند وحشی بافقی، دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن، دکتر علی محمّد کاردان، دکتر حسین خدیو جم، دکتر حسین محبوبی اردکانی، خداداد خنجری، دکتر علی اکبر سیاسی، قضائی یزدی، محمّدعلی وامق یزدی، طراز یزدی، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، غلامرضا مرشد، شارق یزدی، دکتر سیدضیاءالدّین دهشیری و فرّخی یزدی گردآوری شده است.

دفتر سوم این کتاب با عنوان فرهنگ به پیشینۀ مطبوعات و معرّفی کتابخانه های یزد پرداخته و پس از این فصل در دفتر چهارم با عنوان ادب، تاریخچه تذکره‌ها و شبه تذکره‌های یزد را مورد کنکاش قرارداده است.

دفتر پنجم در خصوص نقد کتاب است که در آن دیوان برخی شعرا، سفرنامه‌هایی که در آن از یزد یاد شده و برخی دیگر از آثاری که موضوع آن تاریخ و فرهنگ یزد است، تبیین شده است.

دفتر ششم با موضوع معماری توضیحاتی در خصوص سبک معماری بناهای مختلف یزد مانند مساجد، آب انبارها، حسینیه‌ها، محله‌ها، برزن‌ها و برخی بناهای زرتشتیان مانند دخمه را ارائه می‌کند.

دفتر هفتم این کتاب در خصوص هنر است که بخش اعظم آن در خصوص خوشنویسان و شاعران یزدی است که در خصوص برخی از این شخصیت‌ها در فصل‌های قبلی کتاب نیز مطالبی ذکر شده است.

دفتر هشتم و واپسین فصل کتاب یزد، یادگار تاریخ در خصوص تذکرۀ منظوم سخنوران یزدی است که اشعاری از برخی شاعران یزد است که سبک هنری خود را در قالب ابیاتی بیان کرده‌اند.

در صفحات پایانی کتاب پیش درآمد کتاب به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی به این متن افزوده شده است.

منبع؛ کاریز یزد